Betonstop 2040: de visie van projectontwikkelaar Live Smart – “Samen apart wonen”

Leo Van Broeck, Vlaams Bouwmeester lanceerde recent het debat over de Betonstop waarin vooral de klassieke verkaveling en de lintbebouwing kop van jut zijn. We moeten volgens hem op zoek gaan naar aangepaste woonvormen waarbij we dichter bij elkaar wonen en de natuur meer ontzien. Maar de gemiddelde Vlaming droomt van een eigen (vrijstaand) huis met tuin …. Moet de gemiddelde Vlaming dan zijn droom opbergen en zich tevreden stellen met minder?

Live Smart denkt als projectontwikkelaar mee aan de toekomst en wil zich graag in dit debat mengen. Hieronder volgt onze interpretatie van het nieuwe wonen en waarom de visie van onze bouwmeester ons toch gelukkig kan maken.

De privacy paradox

Omwille van privacy zijn we in de laatste decennia van de 20^e eeuw in Vlaanderen steeds meer “geïsoleerd” gaan wonen, alleen of met het gezin. Spontaan contact met de buren was geen prioriteit meer of misschien zelfs ongewenst. Deze verschuiving in de woonbehoefte is een begrijpelijke reactie op de levenswijze van de voorgaande generaties die in grote gezinnen samenleefden. Privacy werd immers een synoniem van luxe en vooruitgang. Maar dit zelf opgelegde isolement heeft een minder positieve keerzijde die men nu pas begint te erkennen. Er ligt meer druk op de gezinnen doordat alle activiteiten zich meer binnen het gezin zelf afspelen. Kinderen van en naar school brengen, beiden uit werken gaan, files trotseren, inkopen doen…  De grootouders wonen vaak te ver of hebben eigen sociale bezigheden. De buren helpen niet (spontaan) en een dagelijks praatje met hen is er niet meer bij. Zij die alleen wonen, een steeds groter wordende groep in onze maatschappij, voelen zich geïsoleerd.

We komen stilaan zelf tot een besef dat we dit willen doorbreken. Wij zijn op zoek naar een nieuw evenwicht. Privacy ja, maar niet ten koste van alles. Als effect hiervan zien we dat grote villa’s in de randgemeenten  de laatste jaren moeilijker van de hand gaan. Ook omdat het veel tijd en werk vergt om een grote tuin te onderhouden natuurlijk. Maar zijn er nog andere redenen?

Sharing is caring

Er ontstaan steeds meer initiatieven die geënt zijn op een deeleconomie. Dit is geworteld in het feit dat millenials minder belang hechten aan eigendom.  Zo is Wasbar in Antwerpen in geen tijd uitgegroeid tot een succes niet alleen omdat zij betere wasmachines hebben. Maar ook omdat het er gezelliger wassen is en het is tevens ook een ontmoetingsplaats van gelijkgestemden.

We zien woonerven ontstaan in de stad die onverwacht gezellig zijn. Niet zozeer of alleen omdat het een afgesloten straat is, maar omdat de bewoners er ook voor een stuk samen gaan leven en stoeltjes en een tafeltje op straat zetten om er iets drinken en te kletsen terwijl de kinderen spelen en fietsen. En dit midden in de stad!  In Mortsel omgeeft een groep rijwoningen een centraal groen plein. Elk huis heeft een eigen tuin, maar geeft uit op het centrale plein met bankjes en speeltuigen voor de kinderen. Privacy wanneer je het wil, maar ook sociaal contact wanneer je dat wenst. We moeten dus op zoek gaan naar aangepaste woonvormen die hierbij aansluiten, zowel voor woningen als appartementen. Waar ruimte is voor individuele ontmoetingen; op een collectieve speeltuin voor de kinderen of in het gemeenschappelijk fietsatelier waar je je fiets kan herstellen. In de werkruimte beneden voor kleine klusjes of de autowasplaats. Of in de koffiebar beneden. Waar je niet alleen woont maar ook een beetje samen kan wonen. En waar je paradoxaal genoeg, gelukkiger woont.

De natuur paradox

We houden allemaal van de natuur. Kuieren in de natuur en in het bos is rustgevend en goed voor je gezondheid. Maar waarom is dat zo? In Japan noemen ze dit fenomeen bosbaden of Shinrin-Yoku. Aan deze heilzame effecten wijden ze er al sinds de jaren tachtig uitgebreide studies.

In de periode van toenemende welvaart hadden we het idee dat we ook de natuur konden individualiseren, van onszelf maken zodat we er ongestoord van konden genieten. Dit vertaalde zich in verkavelingen met ruime percelen en grote, met bos omzoomde tuinen. Of in een lintbebouwing, met een weids zicht op de achtergelegen weilanden. De natuur vanuit je keukenraam. Maar, zonder het te beseffen, we hebben een stedenbouwkundige flater van jewelste begaan. Door de natuur te individualiseren hebben we de collectieve natuur in Vlaanderen verdrongen of onzichtbaar gemaakt. De lintbebouwing heeft ons landschap dichtgetimmerd. Dat is een tastbaar probleem in Vlaanderen, je voelt er geen ‘echte natuur’ meer, zoals je die in de Ardennen of de Nederlandse polders kan ervaren. Nochtans is er wel degelijk groen in Vlaanderen. Neem de trein en je spoort tussen weilanden met hier en daar een boerderij die opduikt. Vanuit de lucht heb je hetzelfde gevoel. We moeten de bestaande natuur die we nog hebben dus maximaal bewaren én beter ontsluiten en omsluiten zodat we er weer contact mee krijgen. In de vorm van een speeltuin voor de kinderen of een park met bankjes voor de bewoners is dit ook mogelijk in een verkaveling of een lintbebouwing en kan er hier terug meer nadruk op groenbeleving zijn.  Daardoor kan er op andere plaatsen terug meer natuur zijn. De natuur terug haar ruimte geven, daar komt het op neer.

En als we dan terug het gevoel krijgen dat er natuur is in Vlaanderen, zullen we er allemaal gelukkiger van worden.

 Welke rol kan de projectontwikkelaar hierbij spelen?

Nieuwe woonvormen met collectieve groen- en servicevoorzieningen, dat is de toekomst.

Deze servicevoorzieningen kunnen van de gemeenschap zijn. Voorbeelden hiervan zijn een speeltuin, een gemeenschappelijke tuin met bankjes, een collectief fietsenatelier, …  Maar kunnen ook privé gerund worden. Denk maar aan de koffiebar, bistro, fietsenwinkel, … Belangrijk hierbij is dat ze financieel zo georganiseerd worden dat de exploitant een duurzaam businessmodel kan uitwerken. Wij zijn bereid de exploitant hierbij helpen. Niet alleen door deze initiatieven aan te trekken in onze projecten, maar ook te steunen. Hetgeen ons inziens enkel mogelijk is indien de ontwikkelaar of de eigenaars van het gebouw financieel faciliteren. Dat kan bijvoorbeeld door een lage huur over de eerste 5 jaar in te stellen die opgevangen wordt door de ontwikkelaar. Daarna kan de exploitant zelfstandig verder. Maar ontwikkelaars klagen over de hoge grondprijzen en de bouwprijzen die omwille van energieregelgeving sterk gestegen zijn de laatste jaren. En dat in een markt waar de verkoopsprijzen niet meer of nauwelijks stijgen. Er is dus geen marge om aan innovatie te doen op dit gebied…

Overkop of hulp van de overheid

Daarom een vraag aan de overheid, die nu meer dan ooit betrokken partij is in dit debat. Geef ons als ontwikkelaars de ruimte om deze collectieve voorzieningen te bouwen en deze goedkoop aan exploitanten ter beschikking te stellen. Versoepel strikte stedenbouwkundige principes indien de ontwikkelaar daartoe bereid is en de gemeenschap er beter van kan worden. Geef ons die extra vierkante meters om de collectiviteit te dienen. Verlaag om te beginnen de nodeloos hoge opgelegde parkeerratio’s voor parkings die ondergronds moeten gebouwd worden en zo ruimte innemen die alvast beter kan ingevuld worden ter behoefte van de bewoners. Zo kan dit bijvoorbeeld gebruikt worden als fietsenatelier, autowasplaats, werkplaats voor kleine klusjes etc. …. Die hoge parkeernormen passen trouwens al lang niet meer in de huidige visie op mobiliteit.

Wij als ontwikkelaars hebben de overheid dus nodig om betere woonomgevingen te kunnen realiseren. Enkel samen en in overleg kunnen we de woonvormen van de toekomst letterlijk vormgeven. Zo niet, zullen en kunnen projectontwikkelaars nooit op die kar springen. Niet omdat ze niet willen, maar omdat ze niet anders kunnen in een sterk concurrentiële markt. Ook voor Live Smart is dit nog niet mogelijk, ondanks alle goede intenties. Net als andere koplopers die zich engageren voor innovatie, ervaren we bij Live Smart barrières die ons afremmen of beperken. Maar dat weerhoudt ons niet om te volharden in onze bevlogenheid en hopen zo het goede voorbeeld te tonen aan andere ondernemers die dezelfde draad willen oppikken en mee de schouders willen zetten onder de vernieuwing van onze samenleving.

Lees alle artikels